zondag 12 juni 2022
Samen maken we erfgoed nog beter
“samen maken we erfgoed nog beter”, is het adagium waar Ruben Willaert, Heritage Director van Hérité, de erfgoedtak binnen Triginta, aan vasthoudt. Ruben kreeg de erfgoedmicrobe al van jongs af aan te pakken. “Geschiedenis heeft me altijd geboeid, want wie het verleden vergeet en er niet uit leert zeilt doelloos de toekomst tegemoet.”
“En waar beter kennis maken met het verleden dan op plaatsen die hier een rol in gespeeld hebben en stille getuigen zijn van onze gezamenlijke geschiedenis? Als Conservator, restaurator werd ik sinds mijn opleiding geconfronteerd met de schoonheid van erfgoed. Dit zowel roerend als onroerend! Die schoonheid komt er trouwens in allerlei vormen: van de neo classicistische puurheid over de asymmetrische rococo tot de organische Art Nouveau. Je hoort het, ik ben enorm gepassioneerd door erfgoed in al haar facetten en probeer dit vuur ook in anderen aan te wakkeren.
De sloophamer dreigt
Gelukkig ben ik niet de enige die er zo over denkt. In ons land zijn verschillende instanties en adviesorganen belast – of beter: gecelebreerd - met het in stand houden en in ere herstellen van ons historisch patrimonium. De Vlaming verwacht dit ook van de overheid. Het doet me deugd dat een nationale bevraging door de overheid leert dat de overgrote meerderheid (80%) van de Vlamingen vindt dat onroerend erfgoed moet bewaard blijven en dat een functie moet gegeven worden aan leegstaande historische gebouwen. 75% van de ondervraagden is bereid om geld te betalen om erfgoed in de omgeving in stand te houden. Geklasseerd erfgoed in de buurt doet bovendien de waarde van de omringende bewoning stijgen. Wie in een straal van 50m van dit type erfgoed woont kan gemiddeld 2% meerwaarde realiseren bij verkoop. Dat zijn cijfers die kunnen tellen. Maar liefst 13.000 panden – gaande van kerken over kloostergebouwen tot rijhuizen – hebben de status van ‘beschermd erfgoed’ verworven. Een substantieel deel daarvan bevindt zich echter in een matige tot slechte staat, waardoor de sloophamer dreigt.
Erfgoed: een last?
De reden daarvoor is dat de eigenaars hun pand vaak nog te zeer als een last zien, omdat ze opzien tegen de kosten voor restauratie en onderhoud en tegen de complexe regelgeving die ermee gepaard gaat. Het is dan aan ons om hen opnieuw verliefd te laten worden op hun eigendom, door te wijzen op de unieke eigenheden ervan, de passie van de toenmalige architect en de ambachtslieden betrokken bij de opbouw van hun woonst te duiden en het potentieel van het pand opnieuw bloot te leggen. Maar ook rationeel ondersteunen we hen, door hen wegwijs te maken in de verschillende premies die er bestaan om de kosten te verlichten en hen bij te staan in de regelgeving hieromtrent. Erfgoed vertelt een verhaal, en dat verhaal moeten wij weer opblinken.
Heilige drievuldigheid
Hoe we daaraan beginnen? Hérité baseert haar aanbevelingen steeds op wat we de ‘heilige drievuldigheid’ noemen: gebouw – geld – gebruiker. Deze pijlers, die de fundamenten voor ons ontwerp vormen, zijn voor ons evenwaardig. Je moet het financiële kostenplaatje wel in de hand houden, wil je iets realistisch en duurzaams opzetten. En wie in het wilde weg ontwerpt, zonder een duidelijk beeld van wie de uiteindelijke gebruiker van het gebouw gaat zijn, is er ook aan voor de moeite. We starten altijd met een studie waarin we de erfgoedwaarden van de gebouwen en de omgeving onderzoeken. Wat is de geschiedenis? Wat is er de afgelopen jaren mee gebeurd? Wat is waardevol en wat niet? Op basis daarvan maken we een draaiboek over wat kan en mag in dat specifieke gebouw. Dat vormt de basis, waar we nadien creatief mee aan de slag gaan. Daarbij vinden we het ook steeds belangrijk om de omgeving te betrekken in de herbestemming. Welke noden leven er lokaal en hoe kunnen wij daarop inhaken? Hérité spitst zich toe op de herbestemming van erfgoed met een maatschappelijke meerwaarde. Veelal is het bestaande erfgoed afgesloten voor het publiek, wij willen dit net opnieuw een duidelijke rol laten opnemen in de hedendaagse samenleving, en het openstellen voor iedereen.
Een win win voor iedereen
Met zulk een omvangrijk erfgoedpatrimonium als datgene waar we in Vlaanderen over beschikken heeft Triginta nog heel wat werk voor de boeg. Doen jullie het dan volledig belangeloos? “Men gaat er ten onrechte van uit dat de herbestemming van erfgoed verlieslatend is. Het tegendeel is echter waar: volgens het onderzoek levert herbestemming van erfgoed een rendement op van 7 tot 20 procent, bovenop de historische en culturele waarde. Als je je bedenkt dat vier op de tien Europese toeristen hun vakantiebestemming kiezen op basis van het culturele erfgoed, kan je ervan uitgaan dat die culturele waarde best wat waard is. De bredere regio profiteert mee van onze investeringen, in de vorm van jobs, toerisme, horeca, overnachtingen en de hierboven vermelde meerwaarde voor omliggend vastgoed. Een win win win voor Triginta, de buurt én het pand zelf, dat haar boodschap opnieuw kan doorgeven aan toekomstige generaties.”
